Przejdź do głównej zawartości

2. Geoturystyka - zarys problematyki


Od zarania dziejów ludzie przemieszczali się w różnych celach. Odbywali podróże po regionie, kraju, świecie z coraz bardziej wyselekcjonowanymi potrzebami. Obecnie zauważa się wzrost zainteresowania wyszukaną pod względem tematu i treści turystyką kwalifikowaną (aktywną). Proces różnicowania i wzbogacania sposobów spędzania czasu wolnego, a co za tym idzie – powstawania nowych form turystyki specjalnych zainteresowań, widoczny jest w szczególności w krajach wysoko rozwiniętych[1]. Z zapotrzebowania turystów na poznawanie obiektów geologicznych powstała geoturystyka.
Za pioniera i patrona polskiej geoturystyki uznano Stanisława Staszica (ur. 1755, zm. 1826), wybitnego przedstawiciela polskiego Oświecenia, geologa, geografa, przyrodnika, filozofa i duchownego, który był prekursorem badań w terenie oraz turystyki górskiej w Polsce. Po swojej dwuletniej podróży po Austrii i Włoszech spisał swoje spostrzeżenia w „Dzienniku podróży”, w którym opisywał widziane krajobrazy. Po powrocie do kraju prowadził terenowe badania geologiczne ziem polskich, odbywał pionierskie wyjścia w Tatry i Beskidy. Wynikiem wypraw było m.in. syntetyczne ujęcie geologii Polski tj. „O ziemiorództwie Karpatów i innych gór i równin Polski”, w którym dostrzec można wysoką wrażliwość Staszica na otaczające piękno przyrody i zamiłowanie do krajoznawstwa. Uznaje się go także za pierwszego promotora polskiego ruchu turystycznego po Tatrach, a obecnie również za ojca geoturystyki[2].
            Termin geoturystyka jest stosunkowo nowym terminem, który pojawił się przed kilkunastoma laty, jednak idea nauczania i poznawania geologii podczas wypoczynku upowszechniana była od lat[3]. Zjawisko to funkcjonuje od dawna i „(…)jest w pewnym sensie formą turystyki krajoznawczej, chociaż w niektórych sytuacjach może mieć także pewne cechy wspólne z turystyką specjalistyczną(…)[4]”Po raz pierwszy pojęcie „geotourism” (pol. geoturystyka) użył w literaturze Hose (1995), który rozumiał zjawisko jako „(…)zapewnienie takiego zaplecza edukacyjnego i usługowego, aby umożliwić turystom zrozumienie geologii i geomorfologii stanowiska (włączając jego udział w rozwój nauk o Ziemi) poza poziom zwykłych, estetycznych wrażeń(…)[5]”. Z czasem rozszerzył zakres tej definicji ustalając, że geoturystyka stanowi „(…)zapewnienie zaplecza edukacyjnego i usługowego do promocji walorów stanowisk geologicznych i geomorfologicznych oraz ich społecznej użyteczności, a także zapewnienie ochrony tych stanowisk dla studentów, turystów i innych odwiedzających(…)[6]”. Pierwszą polską definicję stworzyli Słomka i Kicińska-Świderska (2004), twierdząc, że geoturystyka to „(…)dział turystyki poznawczej i/lub nastawionej na przeżycia, bazującej na poznawaniu obiektów i procesów geologicznych oraz doznawaniu w kontakcie z nimi wrażeń estetycznych(…)[7]”.
            Miśkiewicz (2007) stwierdza, że sama nawet interesująca i unikatowa budowa geologiczna bez odpowiedniej interpretacji i usług dla odwiedzających nie może tworzyć geoturystyki. Zaproponowanoproste równanie, wyróżniające drugi jego składnik: „(…)dziedzictwo geologiczne i dziedzictwo kulturowe oparte na przyrodzie nieożywionej + geointerpretacja = geoturystyka(…)”[8][9]. Geoturystyka nie ogranicza się jedynie do podróży do odsłonięć geologicznych[10], gdyż ta może być prezentowana zarówno in situ (geostanowiska, krajobraz naturalny i krajobraz antropogeniczny), jaki i ex situ (muzea przyrodnicze, obiekty architektoniczne czy geocentra). Zakres oddziaływania tego zjawiska w przestrzeni przyrodniczo-kulturowej jest znacznie szerszy. Do geoturystyki zalicza się trzy grupy treści: georóżnorodność – w tym materia i jej struktura oraz procesy i zjawiska naturalne, ochronę przyrody oraz istotne ze względu na poruszane tematy w tej pracy – dziedzictwo kulturowe. W obszarze dziedzictwa kulturowego wyróżnia się podgrupy takie jak: badania naukowe i historię nauki, zastosowanie nauki i wiedzy (tj. górnictwo, geomedycyna, jubilerstwo, kamienne obiekty architektury czy krajobraz kulturowy) oraz m.in. symbolikę, geomitologię i geoart, jako oddzielną podgrupę[11].
            O zwiększeniu popularności geoturystyki na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat może świadczyć wzrost liczby wyników zapytania „geotourism” w internetowej wyszukiwarce Google. Obecnie odnaleźć można 327 000 wyników, zaś w 2008 roku[12]było to 94 600odsyłaczy, a w 2005 roku[13] zaledwie 7300. Podobny wzrost zauważalny jest dla polskiego odpowiednika tego słowa. Dziś wyszukać można 40 600 stron internetowych zawierających słowo „geoturystyka”, zaś w 2008 roku było to 13 000 wyników.
            Inną przesłanką potwierdzającą wzrost zainteresowania geoturystyką jest pojawianie się na kolejnych polskich i zagranicznych uczelniach wyższych specjalizacji kształcenia właśnie w tym zakresie. Geoturystyka jako nowa specjalność kierunku studiów w Polsce pojawiła się jako pierwsza na Wydziale Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie[14]. Dziś taką specjalizację mogą wybrać również studenci kilkunastu państwowych i prywatnych uczelni m.in. Politechniki Śląskiej w Gliwicach, Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, Akademii Pomorskiej w Słupsku, Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie i innych.
Podstawowy cel geoturystyki to wykreowanie walorów geologicznych w turystyczny produkt. Cel ten można realizować poprzez:„(…)zadanie popularyzatorskie (promocja i prezentacja dziedzictwa geologicznego z wykorzystaniem różnych środków przekazu), zadanie edukacyjne (dydaktyka nauk o Ziemi na każdym poziomie nauczania), zadanie badawczo-rozwojowe (opracowanie metod, narzędzi i technik badawczych), zadanie ochronne (zabezpieczenie i zachowanie obiektów geoturystycznych poprzez odpowiednie nimi zarządzanie), zadanie projektowe (przygotowanie obiektów geologicznych do pełnienia funkcji turystycznych), zadanie organizacyjne (przygotowanie i prowadzenie wycieczek geoturystycznych, spotkań, konferencji itp.,) oraz zadanie szkoleniowe (przygotowanie kadry do realizacji geoturystyki)(…)[15]”.



[1] Różycki P., 2005. Klasyfikacja współczesnych form turystyki. Geoturystyka 1: 13-23.
[2] Osadczuk A., Osadczuk K., 2008. Szanse i perspektywy rozwoju geoturystyki jako nowej formy postrzegania obiektów przyrody nieożywionej i poznawania zjawisk naturalnych. Problemy turystyki i rekreacji – tom 1, Szczecin.
[3] Miśkiewicz K., Doktor M., Słomka T., 2007. Naukowe podstawy geoturystyki – zarys problematyki. Geoturystyka 4 (11).
[4] Różycki P., 2005. Klasyfikacja współczesnych form turystyki. Geoturystyka 1: 13-23
[5] Hose, T.A., 1995. Selling the story of Britain’s stone. Environmental Interpretation, 10, 2: 16-17.
[6] Hose, T.A., 2000. European geotourism – geological interpretation and geoconservationpromotion for tourists. W: Barretino D., Wimbledon W.A.P.,Gallego E. (ed), Geological Heritage: Its Conservation and Management.Instituto Tecnologico GeoMinero de Espana, Madrid: 127-146.
[7] Słomka T., Kicińska-Świderska A., 2004. Geoturystyka – podstawowe pojęcia. Geoturystyka, 1: 5-7.
[8] Miśkiewicz K., 2007. Fig. Sposoby prezentacji geologii w geoturystyce [w:] Miśkiewicz K., Doktor M., Słomka T., 2007. Naukowe podstawy geoturystyki – zarys problematyki, Geoturystyka 4 (11).
[9]http://geoturystyka.blogspot.pt/2014_03_01_archive.html (dostęp: 05.11.2015r.)
[10] Osadczuk A., Osadczuk K. 2008 Szanse i perspektywy rozwoju geoturystyki jako nowej formy postrzegania obiektów przyrody nieożywionej i poznawania zjawisk naturalnych. Problemy turystyki i rekreacji – tom 1, Szczecin.
[11]http://geoturystyka.blogspot.pt/2014_03_01_archive.html (dostęp: 05.11.2015r.)
[12]Osadczuk A., Osadczuk K. 2008 Szanse i perspektywy rozwoju geoturystyki jako nowej formy postrzegania obiektów przyrody nieożywionej i poznawania zjawisk naturalnych. Problemyturystykiirekreacji – tom 1, Szczecin.
[13] Joyce B., 2007.Geotourism, Geosites and Geoparks workingtogether in Ausalia. TAG – The Ausalian Geologist, Newsletter 144.
[14]Słomka T., Kicińska-Świderska A., 2004. Geoturystyka – podstawowe pojęcia. Geoturystyka, 1: 5-7.
[15] Miśkiewicz K, Doktor M, Słomka T. 2007. Naukowe podstawy geoturystyki – zarys problematyki, Geoturystyka 4 (11).