W Polsce istnieje
szereg wytwórni filmowych. Zwiedzanie ich zazwyczaj jest niemożliwe lub udostępnione
jedynie po wcześniejszym kontakcie. Do ruchu turystycznego przygotowane są
natomiast dwie wytwórnie filmów rysunkowych: Studio Filmów Rysunkowych w
Bielsku-Białej oraz Muzeum Animacji promujące dokonania studia Se‑ma‑for w
Łodzi. Trasa turystyczna pierwszego z nich trwa około dwóch godzin i obejmuje
krótką lekcję animacji, efektów dźwiękowych oraz zwiedzanie dekoratorni i
pokoju, w którym robiono zdjęcia. Dla odwiedzających przygotowany jest
niewielki sklep z pamiątkami. Studio wita od 25 do 27 tysiące turystów każdego
roku. Łódzkie muzeum zaś, uznane przez Polską Organizację Turystyczną za
najlepszy produkt turystyczny województwa łódzkiego w 2014 roku[1],
daje możliwość interaktywnego zwiedzania podzielonego na siedem etapów: „Mistrzowie
animacji”, „Od pomysłu do budowy lalki”, „Scenografia”, „Plan zdjęciowy”,
„Montaż, postprodukcja, udźwiękowienie”, „Rodzaje animacji” oraz „Kino
Se-ma-for”. Dla odwiedzających, około 12 tysięcy osób rocznie, przygotowana
jest szeroka oferta pamiątek[2].
Szerszą ofertę turystyczną
prezentują zagraniczne wielkie wytwórnie koncernów filmowych,takie jak Walt
Disney, DreamWorks SKG, Warner Bros, Paramount czy Universal Studios, które
udostępniły swoje obiekty do ruchu turystycznego[3].
Wspomniane w poprzednim rozdziale parki tematyczne okolic Hollywood w Los
Angeles, USA - Universal Studios, Warner Bros Studio oraz Disneyland przyjmują
rokrocznie miliony turystów, którzy przyjeżdżają do tych miejsc dla rozrywki
związanej z ich ulubionymi bohaterami filmowymi.
W Universal Studios Hollywood - najstarszym z tej sieci parków tematycznych,
powstałym w 1964 roku - odwiedzający mają okazję korzystać z nowoczesnych i
stale rozbudowywanych atrakcji tj. kina 4D, pokazów efektów specjalnych (Figura
1.), show aktorów i zwierzęcych aktorów, kolejek oraz wodnych zjeżdżalni itp.
kojarzonych z filmami „Minionki” (2013, 2015), „Park Jurajski” (1993) i „Jurassic
World” (2015), „Mumia” (1999, 2001, 2008), „Wodny świat” (1995), „Transformers”
(2007, 2009, 2011, 2014), „Shrek” (2001, 2004, 2007, 2010…), serialu
„Simpsonowie” (1989-2016) oraz innymi. Największą atrakcją parku jest jednak
wycieczka po jednym z największych w Stanach Zjednoczonych studio filmowym,
które funkcjonuje tam od 1912 roku. Turyści zabierani są na przejażdżkę
autokarami, w których przewodnicy opowiadają o historii studia, realizowanych
produkcjach oraz magii hollywoodzkiego kina. Na ekranach monitorów
zainstalowanych w pojazdach pojawiają się fragmenty filmów, w których
uczestnicy wycieczki widzą mijane obok budynki, makiety, pojazdy itp. (Figura
1.). W trakcie przejazdu turysta ma szansę porównać techniki produkcji filmów
realizowanych przed laty oraz współcześnie. Atrakcja „Studio Tour” cieszy się
ogromną popularnością, a chętni by z niej skorzystać w niektórych sezonach, zazwyczaj
zmuszeni są do czekania w godzinnych kolejkach. Firma Universal Parks&Resorts,
należąca do amerykańskiej korporacji mediowej NBCUniversal, oprócz Universal
Studios w Hollywood operuje także dwoma innymi parkami w stanie Floryda, USA, które
tworzą kompleks rozrywkowy Universal Orlando Resort, działający na podobnych
zasadach jak opisywany w Los Angeles.Poza Stanami Zjednoczonymi firma
posiada takie parki tematyczne w Azji, w Japonii i Singapurze. Z atrakcji
Universal Parks&Resorts skorzystało w 2014 roku ponad 40 milionów
turystów[4].
Z kolei atrakcje przygotowane przez
parki tematyczne grupy Walt Disney, w tym najliczniej odwiedzany w Europie –
Disneyland Park w Paryżu, przyciągnęły ponad trzykrotnie więcej odwiedzających
- 134 miliony turystów w 2014 roku, zajmując pierwsze miejsce w raporcie
najliczniej odwiedzanych parków rozrywki na świecie, przygotowanym przez
TEA/AECOM Themed Entertainment Association.
Festiwale, przeglądy i
retrospektywy, czyli chronologiczne przeglądy dzieł danego artysty lub grupy
artystycznej stały się dosyć popularną ostatnimi laty formą uczestnictwa w
kulturze. Te łączone są zazwyczaj z równolegle odbywającymi się warsztatami,
dyskusjami, spotkaniami z twórcami, ale także wystawami sztuki czy koncertami
muzycznymi. Celem podróży, w kontekście festiwali filmowych, może być zarówno
okazja spotkania innych ludzi, jaki i potrzeba kontaktu z dziedzictwem
kulturowym odwiedzanego miasta czy kraju, w tym zawiedzenie atrakcji
turystycznych. Festiwale filmowe promują i poprawiają wizerunek miejsca, w
którym się odbywają. Kampanie reklamowe tych wydarzeń zapewniają z jednej
strony nagłośnienie imprezy, z drugiej zaś przyczyniają się do promocji miejsca,
a prezentacje i projekcje filmów wraz z towarzyszącymi im imprezami często
usytuowane są w atrakcyjnych turystycznie obszarach miasta czy rejonach
przyrodniczo-krajobrazowych. Z czasem, gdy taki ośrodek festiwalu filmowego
jest kojarzony z konkretnym miastem, tworzy się marka festiwalu, która
jednocześnie staje się marką miasta-organizatora[5].
Polska może pochwalić się szeregiem
festiwali filmowych na wysokim poziomie, jednak ustępują one festiwalom we
francuskim Cannes, odbywającym się od 1946 roku i przyznającym prestiżową
nagrodę Złota Palma dla najlepszego filmu, czy międzynarodowym festiwalom w
Berlina, nazywany też Berlinale, podczas którego od 1951 roku przyznawana jest
nagroda Złoty Niedźwiedź. Polskie festiwale nie mogą równać się także z
uchodzącym za najstarszą imprezę filmową na świecie, założoną w 1932 roku –
festiwalem w Wenecji, gdzie główną nagrodą jest Złoty Lew. Należy tutaj
wspomnieć także Festiwal Filmowy TIFF w Toronto, Kanada czy festiwal BFI
London Film Festival odbywający się w Wielkiej Brytanii. Renomowane imprezy w
Cannes, Berlinie, Londynie, Toronto czy Wenecji to doskonałe miejsca obserwacji
nowych trendów w światowej kinematografii, ale także silny magnes przyciągający
turystów filmowych.
W Polsce organizuje się rocznie
ponad 150 festiwali tego typu. Te dzieli się na międzynarodowe, ogólnopolskie i
lokalne, bądź tematyczne. Najbardziej prestiżowym wśród reprezentujących
twórczość polskich autorów jest Festiwal Filmowy w Gdyni, który początkowo, od
1974 roku, odbywał się w Gdańsku. Warszawski Międzynarodowy Festiwal Filmowy
organizowany od ponad 25 lat przez Warszawską Fundację Filmową zyskał renomę
światową. Inne ważne imprezy to: Międzynarodowy Festiwal Filmowy Nowe Horyzonty
we Wrocławiu, Międzynarodowy Festiwal Kina Niezależnego - Off Camera w
Krakowie, Międzynarodowy Festiwal Sztuki Autorów Zdjęć Filmowych - Plus
Camerimage w Bydoszczy (dawniej w Łodzi), Krakowski Festiwal Filmowy, Planete
Doc Film Festival w Warszawie, Festiwal Filmu i Sztuki Dwa Brzegi w Kazimierzu
Dolnym, Przegląd Filmowy - Kino na Granicy w Cieszynie, Koszaliński Festiwal
Debiutów Filmowych - Młodzi i Film czy Letnia Akademia Filmowa w Zwierzyńcu.
Napisanie pierwszej partytury
filmowej w 1908 roku (autor: Camille Saint-Saëns dla „Zabójstwo księcia
Gwizjusza”, fr. „L’Assassinat du duc de Guise”) uważa się za początki profesji
kompozytora filmowego oraz czasami za datę powstania muzyki filmowej[6].
Upowszechnianiem tego fragmentu kultury filmowej zajmują się festiwale muzyki
filmowej. Świetnym przykładem jest organizowany przez Krakowskie Biuro
Festiwalowe oraz radio RMF Classic - Festiwal Muzyki Filmowej w Krakowie,
odbywający się corocznie od 2008 r., zarówno w sali krakowskiej Filharmonii,
jak na koncertach plenerowych. Projekt popierany jestprzez władze miasta, które
dostrzegły w nim okazję do promocji za granicą[7].
Turysta filmowy w Polsce ma jednak nieco szerszą ofertę i może wybrać się
także do kilku muzeów związanych z filmem. Jedynym w swoim rodzaju jest Muzeum
Kargula i Pawlaka w Lubomierzu w województwie dolnośląskim, które gromadzi
pamiątki związane z kultową trylogią Sylwestra Chęcińskiego „Sami swoi” (1967),
„Nie ma mocnych” (1974) i „Kochaj albo rzuć” (1977). W muzeum
zlokalizowanym na parterze jednego z najstarszych budynków miasta i siedzibie
cech - Domu Płócienników, turyści mogą podziwiać rekwizyty wykorzystane przy
kręceniu filmu, w tym fragment najsłynniejszego „płota”, przy którym kłócili
się bohaterowie komedii. Przed wejściem ustawiono dwie figury głównych postaci:
Władysława Kargula oraz Kazimierza Pawlaka, a także drogowskaz z zaznaczonymi
kierunkami i odległościami do ważnych miast świata, w tym Hollywood[8].
W 2013 roku, w 40-lecie serialu „Czarne Chmury” (1973-1974) przy Pustelni
Kamedulskiej (Złotego Lasu) w Rytwianach otwarto Muzeum Czarnych Chmur.
Podobnie jak w Lubomierzu, przed rytwiańskim muzeum ustawiono postaci z filmu,
które przyciągają uwagę turystów. W ogrodzie klasztornym zasadzono symboliczne
drzewa aktorów i twórców serialu, które tworzą swoistą „aleję gwiazd”[9].
Najważniejszym jednak przykładem jest Muzeum Kinematografii w Łodzi,
działające od 1986 roku i zlokalizowanego w XIX-wiecznej rezydencji Karola
Scheiblera, właściciela łódzkiej fabryki bawełny. Lokalizacja muzeum w tym
mieście podkreśla rolę Łodzi jako centrum produkcji filmów, gdzie ponadto
działa uznana w świecie szkoła filmowa[10].
Muzeum Kinematografii w Łodzi to jedyne w kraju miejsce chroniące zabytki
filmowej techniki, sztuki i kultury. Ponad 50 tysięcy eksponatów podzielonych
jest na zbiory związane z historią kina, techniką filmową, plakatem oraz
scenografią i animacją[11].
Ciekawym pomysłem uzupełniającym ofertę turystyczną w Łodzi jest
antykwariat filmowy Łódzkiego Centrum Filmowego, który posiada zbiory kostiumów
i rekwizytów gromadzonych przez dziesięciolecia tradycji filmowych tego
ośrodka. W swojej ofercie antykwariat zawiera przedmioty posiadające wartość
kolekcjonerską, użytkową i dekoracyjną. Poprzez platformę internetową lub w
siedzibie antykwariatu przy ul. Obywatelskiej 102/104 entuzjaści polskiego kina
mogą zakupić rekwizyty używane w produkcjach filmowych, w większości są to
repliki wojskowych ubrań, nakryć głowy, szabli czy plecaków, ale także foldery,
ulotki, fotosy i plakaty z filmów, zdjęcia aktorów i twórców filmowych oraz
książki i publikacje z tej dziedziny.
Innym rodzajem muzeum przygotowanym dla turystów filmowych w Polsce jest
skansen Soplicowo w wielkopolskim Ciechowie (gm. Krzywiń). Miejscowość tą uważa
się za jedno z najbardziej filmowych miejsc w Polsce. Trafiły tutaj dekoracje z
plenerów filmowych realizowanych przez Andrzeja Wajdę przy produkcji adaptacji
filmowej poematu Adama Mickiewicza, „Pan Tadeusz” (1999). Słynne Soplicowo powstało z rąk scenografa
Allana Starskiego, który stworzył je na wzór autentycznych gospodarskich
zabudowań z początków XIX wieku. Tak powstały lamus, spichlerz, stajnia,
stodoła i kurnik, a także wozownię, w której mieści się folwarczny zwierzyniec
oraz dziedziniec z sernicą, studnią z żurawiem oraz bocianim gniazdem. Filmowy
folwark mieści się obok morenowego jeziora, otoczony sadem i lasem. Dziś,
miejsce to tętni życiem za sprawą tysięcy zwiedzających oraz przygotowywanych
regularnie imprez. Inną atrakcją turystyczną skansenu filmowego Soplicowo w
Ciechanowie jest Filmowa Akademia Zwierząt, którą można oglądać zarówno w
znanych polskich produkcjach, jak i na podwórzu folwarku[12].
Wymienione atrakcje poszerza oferta gastronomiczna, noclegowa oraz specjalnie
przygotowane programy dla szkół i firm.
Poza muzeami wielbiciele kina mogą podróżować do promenad gwiazd
filmowych w kilku polskich miastach, m.in. Promenada Gwiazd w
Międzyzdrojach, Bursztynowa Promenada Gwiazd w Gdańsku, Aleja Gwiazd Łódzkiej
Drogi Sławy przy ul. Piotrkowskiej w Łodzi, Aleja Gwiazd pod Wzgórzem
Wawelskim w Krakowie, Bydgoska Aleja Autografów, Aleja Gwiazd na Skwerze
Harcerskim im. Szarych Szeregów w Kielcach czy Piernikowa Aleja Gwiazd w
Toruniu.
[1]http://pdf.polska.travel/ebook
certyfikaty 2014_EN (dostęp 23.01.2016r.)
[2]Guc
J., 2014. Ośrodki filmów animowanych i
rysunkowych w Polsce jako atrakcje turystyczne. Kraków.
[3]
Zmyślony P., 2001. Wpływ sztuki filmowej na rozwój nowych produktów
turystycznych w Polsce. ProblemyTurystykiXXIV (1-2), 21-32., Warszawa.
[4] Rubin J. (red), 2014. TEA/AECOM 2014 Theme Index and Museum Index:
The Global Attractions Attendance Report. Wyd. Themed Entertainment
Association.
[5]
Konieczna E., 2014. Festiwale i przeglądy filmowe jako cel turystyki
kulturowej. Turystyka Kulturowa Nr
10/2014.
[6]
Wilczek-Krupa M., 2014. Funkcje muzyki w
filmie. Teorie praktyków. Wyd. Res Facta Nova, nr 15,
Kraków.
[7]
Korzeniowski T., 2011. Festiwal Muzyki Filmowej w Krakowie w latach 2008–2011. Prace naukowe Akademii im. Jana Długosza,
Częstochowa.
[8]http://www.okislubomierz.pl/muzeum-kargula-i-pawlaka/
(dostęp 26.02.2016r.)
[9]http://www.rytwiany.com.pl/index.php?mediaid=361
(dostęp 26.02.2016r.)
[10]Mordwa S., Litaszewska A., 2008.
Rozwójifunkcjonowanie kin w Łodzi, [w:] A. Rochmińska (red.), Theoretical and
Empirical Researches on Services during Socio-Economic Changes, Space-Society-Economy no 8, Wyd. Department
of Spatial Economy and Spatial Planning, Łódź, s. 165-174.
[11] http://www.kinomuzeum.pl/?p=521
(dostęp 17.01.2016r.)
[12]
Szymański M., 2010. Polska na filmowo.
Wyd. MJ Media Szymański i Glapiak, Poznań.