Przejdź do głównej zawartości

4.2. Studia filmowe, ośrodki festiwalowe, muzea filmowe i aleje gwiazd


W Polsce istnieje szereg wytwórni filmowych. Zwiedzanie ich zazwyczaj jest niemożliwe lub udostępnione jedynie po wcześniejszym kontakcie. Do ruchu turystycznego przygotowane są natomiast dwie wytwórnie filmów rysunkowych: Studio Filmów Rysunkowych w Bielsku-Białej oraz Muzeum Animacji promujące dokonania studia Se‑ma‑for w Łodzi. Trasa turystyczna pierwszego z nich trwa około dwóch godzin i obejmuje krótką lekcję animacji, efektów dźwiękowych oraz zwiedzanie dekoratorni i pokoju, w którym robiono zdjęcia. Dla odwiedzających przygotowany jest niewielki sklep z pamiątkami. Studio wita od 25 do 27 tysiące turystów każdego roku. Łódzkie muzeum zaś, uznane przez Polską Organizację Turystyczną za najlepszy produkt turystyczny województwa łódzkiego w 2014 roku[1], daje możliwość interaktywnego zwiedzania podzielonego na siedem etapów: „Mistrzowie animacji”, „Od pomysłu do budowy lalki”, „Scenografia”, „Plan zdjęciowy”, „Montaż, postprodukcja, udźwiękowienie”, „Rodzaje animacji” oraz „Kino Se-ma-for”. Dla odwiedzających, około 12 tysięcy osób rocznie, przygotowana jest szeroka oferta pamiątek[2].
            Szerszą ofertę turystyczną prezentują zagraniczne wielkie wytwórnie koncernów filmowych,takie jak Walt Disney, DreamWorks SKG, Warner Bros, Paramount czy Universal Studios, które udostępniły swoje obiekty do ruchu turystycznego[3]. Wspomniane w poprzednim rozdziale parki tematyczne okolic Hollywood w Los Angeles, USA - Universal Studios, Warner Bros Studio oraz Disneyland przyjmują rokrocznie miliony turystów, którzy przyjeżdżają do tych miejsc dla rozrywki związanej z ich ulubionymi bohaterami filmowymi.
W Universal Studios Hollywood - najstarszym z tej sieci parków tematycznych, powstałym w 1964 roku - odwiedzający mają okazję korzystać z nowoczesnych i stale rozbudowywanych atrakcji tj. kina 4D, pokazów efektów specjalnych (Figura 1.), show aktorów i zwierzęcych aktorów, kolejek oraz wodnych zjeżdżalni itp. kojarzonych z filmami „Minionki” (2013, 2015), „Park Jurajski” (1993) i „Jurassic World” (2015), „Mumia” (1999, 2001, 2008), „Wodny świat” (1995), „Transformers” (2007, 2009, 2011, 2014), „Shrek” (2001, 2004, 2007, 2010…), serialu „Simpsonowie” (1989-2016) oraz innymi. Największą atrakcją parku jest jednak wycieczka po jednym z największych w Stanach Zjednoczonych studio filmowym, które funkcjonuje tam od 1912 roku. Turyści zabierani są na przejażdżkę autokarami, w których przewodnicy opowiadają o historii studia, realizowanych produkcjach oraz magii hollywoodzkiego kina. Na ekranach monitorów zainstalowanych w pojazdach pojawiają się fragmenty filmów, w których uczestnicy wycieczki widzą mijane obok budynki, makiety, pojazdy itp. (Figura 1.). W trakcie przejazdu turysta ma szansę porównać techniki produkcji filmów realizowanych przed laty oraz współcześnie. Atrakcja „Studio Tour” cieszy się ogromną popularnością, a chętni by z niej skorzystać w niektórych sezonach, zazwyczaj zmuszeni są do czekania w godzinnych kolejkach. Firma Universal Parks&Resorts, należąca do amerykańskiej korporacji mediowej NBCUniversal, oprócz Universal Studios w Hollywood operuje także dwoma innymi parkami w stanie Floryda, USA, które tworzą kompleks rozrywkowy Universal Orlando Resort, działający na podobnych zasadach jak opisywany w Los Angeles.Poza Stanami Zjednoczonymi firma posiada takie parki tematyczne w Azji, w Japonii i Singapurze. Z atrakcji Universal Parks&Resorts skorzystało w 2014 roku ponad 40 milionów turystów[4].
            Z kolei atrakcje przygotowane przez parki tematyczne grupy Walt Disney, w tym najliczniej odwiedzany w Europie – Disneyland Park w Paryżu, przyciągnęły ponad trzykrotnie więcej odwiedzających - 134 miliony turystów w 2014 roku, zajmując pierwsze miejsce w raporcie najliczniej odwiedzanych parków rozrywki na świecie, przygotowanym przez TEA/AECOM Themed Entertainment Association.
            Festiwale, przeglądy i retrospektywy, czyli chronologiczne przeglądy dzieł danego artysty lub grupy artystycznej stały się dosyć popularną ostatnimi laty formą uczestnictwa w kulturze. Te łączone są zazwyczaj z równolegle odbywającymi się warsztatami, dyskusjami, spotkaniami z twórcami, ale także wystawami sztuki czy koncertami muzycznymi. Celem podróży, w kontekście festiwali filmowych, może być zarówno okazja spotkania innych ludzi, jaki i potrzeba kontaktu z dziedzictwem kulturowym odwiedzanego miasta czy kraju, w tym zawiedzenie atrakcji turystycznych. Festiwale filmowe promują i poprawiają wizerunek miejsca, w którym się odbywają. Kampanie reklamowe tych wydarzeń zapewniają z jednej strony nagłośnienie imprezy, z drugiej zaś przyczyniają się do promocji miejsca, a prezentacje i projekcje filmów wraz z towarzyszącymi im imprezami często usytuowane są w atrakcyjnych turystycznie obszarach miasta czy rejonach przyrodniczo-krajobrazowych. Z czasem, gdy taki ośrodek festiwalu filmowego jest kojarzony z konkretnym miastem, tworzy się marka festiwalu, która jednocześnie staje się marką miasta-organizatora[5].
            Polska może pochwalić się szeregiem festiwali filmowych na wysokim poziomie, jednak ustępują one festiwalom we francuskim Cannes, odbywającym się od 1946 roku i przyznającym prestiżową nagrodę Złota Palma dla najlepszego filmu, czy międzynarodowym festiwalom w Berlina, nazywany też Berlinale, podczas którego od 1951 roku przyznawana jest nagroda Złoty Niedźwiedź. Polskie festiwale nie mogą równać się także z uchodzącym za najstarszą imprezę filmową na świecie, założoną w 1932 roku – festiwalem w Wenecji, gdzie główną nagrodą jest Złoty Lew. Należy tutaj wspomnieć także Festiwal Filmowy TIFF w Toronto, Kanada czy festiwal BFI London Film Festival odbywający się w Wielkiej Brytanii. Renomowane imprezy w Cannes, Berlinie, Londynie, Toronto czy Wenecji to doskonałe miejsca obserwacji nowych trendów w światowej kinematografii, ale także silny magnes przyciągający turystów filmowych.
            W Polsce organizuje się rocznie ponad 150 festiwali tego typu. Te dzieli się na międzynarodowe, ogólnopolskie i lokalne, bądź tematyczne. Najbardziej prestiżowym wśród reprezentujących twórczość polskich autorów jest Festiwal Filmowy w Gdyni, który początkowo, od 1974 roku, odbywał się w Gdańsku. Warszawski Międzynarodowy Festiwal Filmowy organizowany od ponad 25 lat przez Warszawską Fundację Filmową zyskał renomę światową. Inne ważne imprezy to: Międzynarodowy Festiwal Filmowy Nowe Horyzonty we Wrocławiu, Międzynarodowy Festiwal Kina Niezależnego - Off Camera w Krakowie, Międzynarodowy Festiwal Sztuki Autorów Zdjęć Filmowych - Plus Camerimage w Bydoszczy (dawniej w Łodzi), Krakowski Festiwal Filmowy, Planete Doc Film Festival w Warszawie, Festiwal Filmu i Sztuki Dwa Brzegi w Kazimierzu Dolnym, Przegląd Filmowy - Kino na Granicy w Cieszynie, Koszaliński Festiwal Debiutów Filmowych - Młodzi i Film czy Letnia Akademia Filmowa w Zwierzyńcu.
            Napisanie pierwszej partytury filmowej w 1908 roku (autor: Camille Saint-Saëns dla „Zabójstwo księcia Gwizjusza”, fr. „L’Assassinat du duc de Guise”) uważa się za początki profesji kompozytora filmowego oraz czasami za datę powstania muzyki filmowej[6]. Upowszechnianiem tego fragmentu kultury filmowej zajmują się festiwale muzyki filmowej. Świetnym przykładem jest organizowany przez Krakowskie Biuro Festiwalowe oraz radio RMF Classic - Festiwal Muzyki Filmowej w Krakowie, odbywający się corocznie od 2008 r., zarówno w sali krakowskiej Filharmonii, jak na koncertach plenerowych. Projekt popierany jestprzez władze miasta, które dostrzegły w nim okazję do promocji za granicą[7].
Turysta filmowy w Polsce ma jednak nieco szerszą ofertę i może wybrać się także do kilku muzeów związanych z filmem. Jedynym w swoim rodzaju jest Muzeum Kargula i Pawlaka w Lubomierzu w województwie dolnośląskim, które gromadzi pamiątki związane z kultową trylogią Sylwestra Chęcińskiego „Sami swoi” (1967), „Nie ma mocnych” (1974) i „Kochaj albo rzuć” (1977). W muzeum zlokalizowanym na parterze jednego z najstarszych budynków miasta i siedzibie cech - Domu Płócienników, turyści mogą podziwiać rekwizyty wykorzystane przy kręceniu filmu, w tym fragment najsłynniejszego „płota”, przy którym kłócili się bohaterowie komedii. Przed wejściem ustawiono dwie figury głównych postaci: Władysława Kargula oraz Kazimierza Pawlaka, a także drogowskaz z zaznaczonymi kierunkami i odległościami do ważnych miast świata, w tym Hollywood[8].
W 2013 roku, w 40-lecie serialu „Czarne Chmury” (1973-1974) przy Pustelni Kamedulskiej (Złotego Lasu) w Rytwianach otwarto Muzeum Czarnych Chmur. Podobnie jak w Lubomierzu, przed rytwiańskim muzeum ustawiono postaci z filmu, które przyciągają uwagę turystów. W ogrodzie klasztornym zasadzono symboliczne drzewa aktorów i twórców serialu, które tworzą swoistą „aleję gwiazd”[9].
Najważniejszym jednak przykładem jest Muzeum Kinematografii w Łodzi, działające od 1986 roku i zlokalizowanego w XIX-wiecznej rezydencji Karola Scheiblera, właściciela łódzkiej fabryki bawełny. Lokalizacja muzeum w tym mieście podkreśla rolę Łodzi jako centrum produkcji filmów, gdzie ponadto działa uznana w świecie szkoła filmowa[10]. Muzeum Kinematografii w Łodzi to jedyne w kraju miejsce chroniące zabytki filmowej techniki, sztuki i kultury. Ponad 50 tysięcy eksponatów podzielonych jest na zbiory związane z historią kina, techniką filmową, plakatem oraz scenografią i animacją[11].
Ciekawym pomysłem uzupełniającym ofertę turystyczną w Łodzi jest antykwariat filmowy Łódzkiego Centrum Filmowego, który posiada zbiory kostiumów i rekwizytów gromadzonych przez dziesięciolecia tradycji filmowych tego ośrodka. W swojej ofercie antykwariat zawiera przedmioty posiadające wartość kolekcjonerską, użytkową i dekoracyjną. Poprzez platformę internetową lub w siedzibie antykwariatu przy ul. Obywatelskiej 102/104 entuzjaści polskiego kina mogą zakupić rekwizyty używane w produkcjach filmowych, w większości są to repliki wojskowych ubrań, nakryć głowy, szabli czy plecaków, ale także foldery, ulotki, fotosy i plakaty z filmów, zdjęcia aktorów i twórców filmowych oraz książki i publikacje z tej dziedziny. 
Innym rodzajem muzeum przygotowanym dla turystów filmowych w Polsce jest skansen Soplicowo w wielkopolskim Ciechowie (gm. Krzywiń). Miejscowość tą uważa się za jedno z najbardziej filmowych miejsc w Polsce. Trafiły tutaj dekoracje z plenerów filmowych realizowanych przez Andrzeja Wajdę przy produkcji adaptacji filmowej poematu Adama Mickiewicza, „Pan Tadeusz” (1999).  Słynne Soplicowo powstało z rąk scenografa Allana Starskiego, który stworzył je na wzór autentycznych gospodarskich zabudowań z początków XIX wieku. Tak powstały lamus, spichlerz, stajnia, stodoła i kurnik, a także wozownię, w której mieści się folwarczny zwierzyniec oraz dziedziniec z sernicą, studnią z żurawiem oraz bocianim gniazdem. Filmowy folwark mieści się obok morenowego jeziora, otoczony sadem i lasem. Dziś, miejsce to tętni życiem za sprawą tysięcy zwiedzających oraz przygotowywanych regularnie imprez. Inną atrakcją turystyczną skansenu filmowego Soplicowo w Ciechanowie jest Filmowa Akademia Zwierząt, którą można oglądać zarówno w znanych polskich produkcjach, jak i na podwórzu folwarku[12]. Wymienione atrakcje poszerza oferta gastronomiczna, noclegowa oraz specjalnie przygotowane programy dla szkół i firm.
Poza muzeami wielbiciele kina mogą podróżować do promenad gwiazd filmowych w kilku polskich miastach, m.in. Promenada Gwiazd w Międzyzdrojach, Bursztynowa Promenada Gwiazd w Gdańsku, Aleja Gwiazd Łódzkiej Drogi Sławy przy ul. Piotrkowskiej w Łodzi, Aleja Gwiazd pod Wzgórzem Wawelskim w Krakowie, Bydgoska Aleja Autografów, Aleja Gwiazd na Skwerze Harcerskim im. Szarych Szeregów w Kielcach czy Piernikowa Aleja Gwiazd w Toruniu.



[1]http://pdf.polska.travel/ebook certyfikaty 2014_EN (dostęp 23.01.2016r.)
[2]Guc J., 2014. Ośrodki filmów animowanych i rysunkowych w Polsce jako atrakcje turystyczne. Kraków.
[3] Zmyślony P., 2001. Wpływ sztuki filmowej na rozwój nowych produktów turystycznych w Polsce. ProblemyTurystykiXXIV (1-2), 21-32., Warszawa.
[4] Rubin J. (red), 2014. TEA/AECOM 2014 Theme Index and Museum Index: The Global Attractions Attendance Report. Wyd. Themed Entertainment Association.
[5] Konieczna E., 2014. Festiwale i przeglądy filmowe jako cel turystyki kulturowej. Turystyka Kulturowa Nr 10/2014.
[6] Wilczek-Krupa M., 2014. Funkcje muzyki w filmie. Teorie praktyków. Wyd. Res Facta Nova, nr 15, Kraków.
[7] Korzeniowski T., 2011. Festiwal Muzyki Filmowej w Krakowie w latach 2008–2011. Prace naukowe Akademii im. Jana Długosza, Częstochowa.
[8]http://www.okislubomierz.pl/muzeum-kargula-i-pawlaka/ (dostęp 26.02.2016r.)
[9]http://www.rytwiany.com.pl/index.php?mediaid=361 (dostęp 26.02.2016r.)
[10]Mordwa S., Litaszewska A., 2008. Rozwójifunkcjonowanie kin w Łodzi, [w:] A. Rochmińska (red.), Theoretical and Empirical Researches on Services during Socio-Economic Changes, Space-Society-Economy no 8, Wyd. Department of Spatial Economy and Spatial Planning, Łódź, s. 165-174.
[11] http://www.kinomuzeum.pl/?p=521 (dostęp 17.01.2016r.)
[12] Szymański M., 2010. Polska na filmowo. Wyd. MJ Media Szymański i Glapiak, Poznań.