Aby rozprawiać o
funkcjach obiektów geoturtycznych należy wcześniej zdefiniować samo pojęcie
obiektu geoturytycznego i wyjaśnić różnicę pomiędzy nim a obiektem
geologicznym.
Obiekt geologiczny to każdy obiekt powierzchni Ziemi, który został
uformowany przez procesy geologiczne. Wiele takich obiektów wpływa na kształt
powierzchni Ziemi, dlatego mogą być opisywane podobnymi terminami, takimi jak
topografia, krajobraz czy geomorfologia. Obiektami geologicznymi są skały,
minerały, skamieniałości odsłaniające się na powierzchni Ziemi lub
morfologiczne formy tj. dolina rzeczna, kanion, delta rzeki, mierzeja, klif, łańcuch
górski, jaskinia, pradolina,morena, wulkan, kaldera, pustynia, wydma itd.Należy tu podkreślić, że obiekty geologiczne nie
są jeszcze obiektami geoturystycznymi, ale mogą się nimi stać.
„(…)Obiekt geoturystyczny, to taki obiekt geologiczny, który jest, lub
może stać się po odpowiednim wypromowaniu i uprzystępnieniu, przedmiotem
zainteresowania turystycznego(...)[1]”
Obiekty takie stanowią różnorodną grupę, którą Słomka oraz Kicińska-Świderska
(2004) klasyfikują w pięć podgrup uwzględniających różne kryteria: „(…)geologiczno-geomorfologiczne (np. góry, morza,
wulkany,skałki, kaniony, przełomy, wodospady, pustynie, lodowce, jeziora,
jaskinie i inne); sposób udostępnienia: w naturalnym środowisku przyrodniczym,w
środowisku przekształconym (kopalnie,kamieniołomy, przekopy), w wytworach
kultury materialnej człowieka (budowle i elementy ich wyposażenia),
w ekspozycjach muzealnych; miejsce występowania: na powierzchni Ziemi, pod
powierzchnią,pod wodą; liczba obiektów: indywidualne, zespołowe (grupowe);
wielkość (skala): globalne, wyraźnie wyodrębnione w skali Ziemi (oceany, lądy,
lądolody), regionalne - wyraźnie wyodrębnione w skali kontynentu (wielkie
łańcuchy górskie,wyżyny, duże jeziora, rzeki, doliny, kaniony, pustynie), lokalne
– wyodrębnione w skali rejonu fizjograficznego (stożki wulkaniczne, pojedyncze
szczyty górskie, mniejsze rzeki, jaskinie) i inne(…)[2]”
Obiekty geoturystyczne wraz ze zjawiskami
geoturystycznymi, czyli procesami geologicznymi zachodzącymi współcześnie,
które mogą stać się produktem turystycznym, tworzą wspólną kategorię atrakcji
geoturystycznych[3].
Miśkiewicz (2011) wyróżnia
pięć podstawowych funkcji obiektów geoturystycznych (uszeregowano od
najważniejszych):„(…)funkcja dydaktyczna/edukacyjna lub krajoznawcza czy
poznawcza, funkcja turystyczna, rekreacyjna lub wypoczynkowa, funkcja ochronna,
ekologiczna czy sozologiczna, funkcja estetyczna, krajobrazowa, funkcja naukowa
czyli merytoryczna(…)[4]”
Za funkcję dydaktyczną,
edukacyjną można rozumieć nauczanie geografii, przyrody i geologii na
każdym poziomie kształcenia, w szczególności podczas zajęć terenowych, gdzie
obiekty geoturystyczne będą przedstawiane za przykłady. Funkcja krajoznawcza
odpowiada poznawaniu i gromadzeniu wiadomości na temat różnorodnych walorów
danego regionu czy kraju, a w szczególności informacji o geografii, przyrodzie
i geologii kraju ojczystego. Stąd też funkcja dydaktyczna połączona została z
funkcją krajoznawczą obiektów geoturystycznych.
Ogół czynności osób
podróżujących do obiektów geoturystycznych, w tym m.in. uprawianie wspinaczki
(bouldering, wspinaczka skałkowa, górska, lodowa itd.), trekking w obszarach
atrakcyjnych geologicznie, kąpiele w gorących źródłach czy nocleg w jaskini
solnej - potwierdza, że obiekty takie spełniają funkcję turystyczną,
rekreacyjną lub wypoczynkową.
Zgodnie z jednym z zadań
geoturystyki, obiekty geoturystyczne powinny być odpowiednio zabezpieczone i
zachowane, co możliwe jest dzięki prawidłowemu zarządzaniu nimi[5].
W konsekwencji prowadzi to do ochrony środowiska naturalnego, ożywionych i nieożywionych
składników przyrody. Poprzez realizację tego zadania, obiekty te będą spełniać
funkcję ochronną, ekologiczną czy sozologiczną.
Wiele obiektów geoturystycznych
jest jednocześnie geostanowiskiem (ang. geosites, niem. geotype), czyli szczególnie
wartościowym, reprezentatywnym dla danego regionu pojedynczym obiektem
lub grupą obiektów geologicznych czy geomorfologicznych, które
mają znaczenie dla rozumienia historii Ziemi i/lub rozwoju badań geologicznych[6].
Dobrym przykładem mogą być obiekty paleontologiczne - skamieniałości dostarczają
wiedzy o wyglądzie fauny i flory oraz o ich środowisku życia i klimacie w
minionych epokach geologicznych. Obiekty geoturystyczne posiadając pewną
wartość naukową, spełniają funkcję merytoryczną.
Ostatnią omawianą funkcją obiektów
geoturystycznych jest funkcja krajobrazowa, estetyczna, szczególnie ważna ze
względu na jej cechy wspólne ze sztuką i treści omawiane w niniejszej
pracy. Wyróżnia się cztery zakresy relacji człowieka z krajobrazem: krajobraz
jako teren zabaw, jako obszar biologicznie czynny, jako miejsce życia oraz jako
medium estetyczne. W każdym z tych zakresów można wyszukać nici powiązania z
turystyką. Traktowanie krajobrazu za medium estetyczne odnosi się najczęściej
do form turystyki, gdzie podziwianie widoków stawiane jest jako główny cel
podróży. Takie zainteresowanie walorami wizualnymi otoczenia, wynikającymi z
atrybutów estetycznych, może być łączone z geoturystyką[7].
Już w samej definicji geoturystyki zaproponowanej przez Słomkę i Kicińską-Świderską
(2004) prezentowanej w poprzednim rozdziale, autorzy kładą duży nacisk na
emocjonalne i estetyczne wrażenia doznawane w kontakcie z obiektami i procesami
geologicznymi. Dzięki niemu wyrabia się w człowieku wrażliwość estetyczna,
czyli zdolność do dostrzegania i przeżywania piękna. Co więcej, artyści o
wysokiej wrażliwości estetycznej chętnie czerpią inspirację dla tworzenia
swojej sztuki, właśnie z przyrody, w tym z osobliwości przyrody nieożywionej.
[1]
Słomka T., Kicińska-Świderska A., 2004. Geoturystyka – podstawowe pojęcia. Geoturystyka, 1: 5-7.
[2]
Ibidem.
[3]
Słomka T., Kicińska-Świderska A., 2004. Geoturystyka – podstawowe pojęcia. Geoturystyka, 1: 5-7.
[4]http://geoturystyka.blogspot.pt/2011/09/funkcje-obiektow-geoturystycznych.html,
(dostęp 23.11.2015r.)
[5]
Miśkiewicz K., Doktor M., Słomka T., 2007. Naukowe podstawy geoturystyki –
zarys problematyki, Geoturystyka 4
(11)
[6]Alexandrowicz
Z., 2003. Ochrona dziedzictwa geologicznego Polski w koncepcji europejskiej
sieci geostanowisk. Przegląd Geologiczny,
tom 51, nr 3, Warszawa.
[7]
Kulczyk S., 2013. Krajobraz i turystyka.
O wzajemnych relacjach. Wydział Geografii i Studiów Regionalnych
Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.