Przyjmuje się, że wyraz „kino”oznacza miejsce, a ściślej za budynek, w
którym wyświetlane są filmy[1].
Sztuka filmowa powstała jako „(…)zapis ruchu, rejestracja rzeczywistości
istniejącej przed obiektywem kamery(…)[2]”.
28 grudnia 1895 roku narodziło się w Paryżu kino. Złożona z trzydziestu trzech
osób publiczność zapłaciła za swój udział w dwudziestodwuminutowym pokazie
krótkich filmów przygotowanych przez braci Louis i Auguste Lumière w
sutenerze Grand Cafe francuskiego hotelu Scribe przy Boulevard des Capucines. W
rzeczywistości bracia pokazywali już swoje filmy tego roku kilkakrotnie, jednak
grudniowy program filmów był pierwszym pokazem z zaproszoną dowolną
publicznością, którą zachęcano do udziału poprzez plakaty reklamowe. Braci Lumière
uważa się więc za ojców kina. Istnieje też duga szkoła, niemiecka, która tytuł ten
przypisuje Maxowi i Emilowi Skladowsky, którzy pokazali publiczne własne
ruchome obrazy w Wintergarden w Berlinie dwa miesiące przed programem braci Lumière.
Pomimo kontrowersji, historycy kina jednak w większości uznali oficjalnie
datę premiery Francuzów za moment narodzin kina[3].
Pokaz ten nie byłby możliwy gdyby nie wynalazek kinematografu (inaczej
kinomatografu), czyli aparatu do realizacji i ekranowej projekcji ruchomych
obrazów, skonstruowanego przez braci Lumière. Już rok później, w 1896 roku,
aparat ten dotarł na ziemie polskie, gdzie pokazy filmowe odbywały się w Łodzi,
Warszawie, Lwowie i Krakowie. Początkowo, pokazy te stanowiły dodatkową
działalność teatrów[4],
a w latach dwudziestych XX wieku stopniowo zmieniano nazwy dla budynków, w
których się odbywały na kinoteatr lub teatr świetlny[5].
Pionierami ponownie byli bracia Lumièr, którzy otworzyli pierwsze prawdziwe
kino – budynek w Paryżu, przeznaczony wyłącznie do prezentacji filmów. W
Królestwie Polskim codzienne pokazy filmów odbywały się w Łodzi od 1899 r. w
Gabinecie Iluzji przy ul. Piotrkowskiej, i w tym samym roku bracia Krzemińscy
otworzyli pierwsze kino z prawdziwego zdarzenia. Polacy wyprzedzili w tej
kwestii Amerykanów, gdyż za pierwsze kino w Stanach Zjednoczonych uważa się to
powstałe w Los Angeles w 1902 roku[6].
Jak wspomniano, pierwsze filmy rejestrowały rzeczywistość. Z czasem zdano
sobie sprawę, że dodanie fabuły i bohaterów zwiększy zainteresowanie odbiorców.
Od chwili, kiedy ciekawość filmu jako medium ukazującego obce obrazy świata
osłabła, narodziły się alternatywy dla filmowego dokumentu[7].
Francuz, Georges Méliès słusznie uznał potrzebę wzbogacenia filmów o fikcję i iluzję,
w przeciwieństwie do faktów i rzeczywistości, dzięki czemu dziś możemy mówić o
sztuce filmowej.
W roku 1903 w Ameryce powstał
wzorcowy przykład wczesnego filmu narracyjnego, który opowiada o napadzie,
pościgu i pojmaniu przestępców. Już dwadzieścia lat od premiery pokazu
filmowego przy Boulevard des Capucines w Paryżu, film stał się ciekawą
alternatywą dla sztuki teatralnej. Był już podobnej długości, a zmieniającym
się obrazom towarzyszył akompaniament, zazwyczaj pianina[8].
W 1927 roku powstał film ze ścieżką dźwiękową, co szybko wykorzystano w rozwijającym
się wówczas filmie animowanym[9].
Na ziemiach polskich, a w
szczególności w zaborze rosyjskim, od roku 1909 r. produkowano rocznie około 30
filmów, głównie reportaży i aktualności. Zaczęły pojawiać się również zalążki
przyszłych filmów fabularnych. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918
roku, istniało już blisko 700 kinoteatrów, w których wyświetlano rocznie ponad
500 filmów zagranicznych i polskich. Pierwszy polski film z dialogiem nagranym
na płytach tj. „Moralność pani Dulskiej” pojawił się w 1930 r., a trzy
lata później na ekranach kin emitowano „Każdemu wolno kochać”, którego dźwięk
zarejestrowano bezpośrednio na taśmie filmowej. W trakcie II wojny światowej
realizowanie polskich filmów było zakazane. Oglądano wtedy jedynie podrzędne
niemieckie produkcje. Działały jednak kina podziemne. W latach powojennych
polska kinematografia podlegała gospodarce planowej. Producenci filmowi,
dystrybutorzy i właściciele kin wraz z zachodzącymi zmianami ustrojowym i zaczęli
mieć większy wpływ. W tym też okresie rozpoczął się intensywny rozwój
technologii informacyjnej, który znacząco wpłyną na tworzenie, przekaz i odbiór
filmów[10].
Kina wciąż zyskują na popularności i
od lat zajmują czołowe miejsce pod względem frekwencji wśród podmiotów
działających w obszarze kultury. Zauważa się wzrost ilości widzów w polskich
kinach. W 2014 roku, 468 działających na terenie Polski kin (463 kina stałe i 5
ruchomych), odwiedziło 41,2 mln widzów (37 mln w 2013 roku) podczas 1,8 mln
seansów (w tym 16,9% projekcji to filmy polskiej produkcji). Kina stałe
posiadały 1,2 tysiąca sal z 266,5 tys. miejsc na widowni. 85,4 proc. wszystkich
widzów wybrało kina sektora prywatnego. Największe zyski ze sprzedaży biletów
generują multipleksy w dużych miastach. Poza rozpowszechnianiem filmów, w 2014
roku kina przyciągały 406 tys. osób na 4,7 tys. organizowanych spotkaniach i
prelekcjach[11].
[1]
Ustawa o kinematografii z 30 czerwca 2005 r., Dz. U., 2005, nr 132, poz. 1111.
[2]
Kołodyński A., Zarębski K.., 2005. Słownik
Adaptacji Filmowych, Wyd. Park Sp. Z o.o., Bielsko-Biała.
[3]
Norman B., 1993. 100 Najlepszych Filmów Stulecia. Oficyna Wydawnicza
„Reporter”, Warszawa.
[4]
Morawa S., Liszewska A., 2008. Rozwójifunkcjonowanie
kin w Łodzi, [w:] A. Rochmińska(red.), Theoretical and Empirical Researches on
Services during Socio-Economic Changes, Space-Society-Economy
no 8, Wyd. Department of Spatial Economy and Spatial Planning, Łódź, s. 165-174
[5] Madej A., 1994. Kino. [w:]
Zajicka E., Film. Kinematografia.
Instytut Kultury, Komitet Kinematografii, Warszawa.
[6]
Norman B., 1993. 100 Najlepszych Filmów
Stulecia. Oficyna Wydawnicza „Reporter”, Warszawa.
[7]
Kołodyński A., Zarębski K., 2005. Słownik
Adaptacji Filmowych, Wyd. Park Sp. Z o.o., Bielsko-Biała.
[8]
Norman B., 1993. 100 Najlepszych Filmów
Stulecia. Oficyna Wydawnicza „Reporter”, Warszawa.
[10]Żurawicz
A., 2010. Kinematografia w Polsce. Wiadomości
Statystyczne nr 7 (23-36). Główny Urząd Statystyczny, Warszawa.
[11]
Łysoń P. (red.), 2015. Kultura w 2014r.
Culture in 2014. Główny Urząd Statystyczny, Warszawa.